Trong đời sống hằng ngày, không ít người băn khoăn: nên viết “giẫm” hay “dẫm”? Câu hỏi tưởng nhỏ nhưng lại mở ra một vấn đề rộng lớn của ngữ âm học và chuẩn chính tả tiếng Việt. Để trả lời, cần nhìn từ cả lịch sử ngôn ngữ lẫn cơ chế phát âm hiện đại. 1. Chính tả chuẩn: “Giẫm” Theo Từ điển Tiếng Việt (Hoàng Phê, 2003), “giẫm” là cách viết đúng. Nghĩa cơ bản: đặt bàn chân lên vật gì đó, vô tình hoặc cố ý. Các nghĩa mở rộng bao gồm: Giẫm chân tại chỗ: chỉ sự trì trệ, không tiến bộ. Giẫm đạp lên nhau: chen lấn, chèn ép. Giẫm lên vết xe đổ: lặp lại sai lầm cũ. Trong khi đó, cách viết “dẫm” không được thừa nhận trong hệ thống từ điển chính thống, mà chủ yếu xuất hiện trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là trên mạng xã hội. 2. Vì sao có sự nhầm lẫn? Từ góc độ ngữ âm học, nguyên nhân chủ yếu nằm ở sự đồng hóa phụ âm đầu trong tiếng Việt hiện đại: Âm /z/ (gi-) và /z/ (d-) ở tiếng Việt chuẩn Hà Nội đã trùng nhau về phát âm. Người miền Bắc không phân biệt “gi” và “d” khi nói. Ở nhiều vùng miền khác, nhất là miền Nam, sự khác biệt này cũng rất mờ nhạt. Chính vì vậy, khi phát âm “giẫm” và “dẫm”, người ta nghe như nhau. Lỗi nghe–viết này khiến nhiều người quen tay gõ “dẫm” thay vì “giẫm”. 3. Góc nhìn ngữ âm học hiện đại Các nhà ngôn ngữ học chỉ ra rằng: Đây là hiện tượng biến thể ngữ âm (phonetic variation) dẫn đến biến thể chính tả. Trong giao tiếp nói, sự nhầm lẫn không gây cản trở vì cả “giẫm” và “dẫm” đều phát âm giống nhau. Nhưng trong giao tiếp viết, sự sai khác lại quan trọng, vì chữ viết có chức năng chuẩn hóa, duy trì tính thống nhất của ngôn ngữ. 4. Ngôn ngữ số và sự lan truyền biến thể Trên mạng xã hội, tốc độ viết và chia sẻ khiến lỗi “dẫm” ngày càng phổ biến. Một số người thậm chí cho rằng nên chấp nhận “dẫm” như một biến thể. Tuy nhiên, về ngữ âm học, “dẫm” chỉ là kết quả của sự đồng hóa âm đầu, chứ không phải một từ độc lập có giá trị ngữ nghĩa mới. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu biến thể này có nên được chuẩn hóa trong tương lai, giống như nhiều trường hợp khác trong lịch sử ngôn ngữ? Xem thêm: https://igiaidap.com/dam-chan-hay-giam-chan/
